Soms zijn er 2 woorden die heel erg dicht tegen elkaar aanzitten qua betekenis maar uiteindelijk toch niet hetzelfde zijn, zo ook sarcastisch vs ironisch. Wat is het verschil tussen beide?

Definities

“Sarcastisch”

Onze eerste bron van informatie is opnieuw Van Dale:

“Ironisch”

Hierover zegt Van Dale:

Eerste conclusie: Het lijkt erop dat ze beide duiden op spot terwijl dit bij sarcasme veel scherper is dan ironie waar het eerder bedekt is

Verder onderzoek

Aangezien het verschil toch nog niet zo duidelijk is uit de definities, zijn we even op zoek gegaan naar nog enkele andere bronnen:

Taaltelefoon

Hier wordt het verschil al wat duidelijker omschreven:

Sarcasme is bijtende spot. Die kan bijvoorbeeld geuit worden door prijzende taal die in flagrante tegenspraak is met wat kennelijk bedoeld is. Bij sarcasme is de toon scherper en de houding kritischer dan bij ironie.

* (een ouder tegen een kind met een slecht rapport) Je bent weer eens de beste leerling van de klas!
* (een leerkracht tegen een leerling die te laat komt) Lekker uitgeslapen?
* (over iemand die heel vals zingt) Je zus is helemaal klaar voor het Eurovisiesongfestival.
* (over iemand die luid snurkt) Hij heeft vannacht weer als een roos geslapen.

De grens tussen ironie en sarcasme is niet altijd eenvoudig te trekken. Of iets als milde of als bijtende spot wordt ervaren, wordt sterk bepaald door de context en de toon van de uiting, en door de persoonlijke gevoeligheden en opvattingen van de spreker en de ontvanger.

Als sarcasme een uiting is van ongeloof in de waarden of goede bedoelingen van de mensen, spreken we van cynisme.

Taaladvies

Dit maakt het plaatje compleet door ook Cynisme erbij te betrekken:

Ironie is bedekte, milde spot. Sarcasme is bijtende spot. Cynisme is een afwijzende houding die voorkomt uit ongeloof in de oprechtheid of goede bedoelingen van mensen; de uitingen die erbij horen zijn bitter of wreed van toon.

Conclusie

De mate van spot bepaalt de het juiste woord. Het minst erge is ironie (b.v. “Wat een mooi weer” terwijl het eigenlijk regent) terwijl sarcasme bijtend is (b.v. “Jij bent echt wel de slimste van de klas”, wat wordt gezegd aan een kind dat met ondermaatse cijfers thuiskomt).

Meer info

Enkele interessante bronnen m.b.t. dit onderwerp zijn:

• Ironie op Wikipedia: Afkomst van het woord en uitingsvormen in de taal